Η προσφυγή στο λαό αντιμετωπίζεται ως ύψιστη δημοκρατική πράξη, αλλά κάποιες φορές απλά αποκαλύπτει τις αδυναμίες των πολιτικών, υποστηρίζει ο L. B. Smaghi. Τα συμφέροντα ΣΥΡΙΖΑ και δανειστών, ο κίνδυνος μετάστασης και το ατύχημα.
Γιατί είναι κακή ιδέα το δημοψήφισμα στην Ελλάδα
Το ενδεχόμενο να διενεργήσει η Ελλάδα δημοψήφισμα γίνεται όλο και πιο πιθανό. Ο ελληνικός λαός δεν θα κληθεί να κρίνει μόνο το πρόγραμμα προσαρμογής που διαπραγματεύεται η κυβέρνηση με τους θεσμούς, μέχρι πρόσφατα γνωστών ως τρόικα, αλλά και την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη.
Αν και ένα δημοψήφισμα ενέχει ρίσκα, στο στάδιο αυτό φαίνεται να είναι προς το συμφέρον των περισσότερων εμπλεκόμενων μερών.
Είναι προς το συμφέρον της ελληνικής κυβέρνησης και ειδικότερα του πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, ως ένας τρόπος για να συγκρατήσει τα ακραία ρεύματα στον κυβερνητικό συνασπισμό, από τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία του ΣΥΡΙΖΑ ως τους Ανεξάρτητους Έλληνες του υπουργού Άμυνας, Πάνου Καμένου. Και οι δύο είναι πολύ διστακτικοί στην επίτευξη μιας συμφωνίας με τις άλλες χώρες της ευρωζώνης και είναι διατεθειμένοι να αποδεχτούν ως συνέπεια μια έξοδο από το ευρώ.
Με την διενέργεια δημοψηφίσματος, η επιθυμία που έχουν εκφράσει μέχρι σήμερα οι Έλληνες πολίτες για παραμονή στο ενιαίο νόμισμα θα υπερισχύσει έναντι των κομματικών διαφορών. Η εναλλακτική θα ήταν να προκηρυχτούν και πάλι εκλογές, αλλά αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ – που ανέβηκε στην εξουσία μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου – και σε ενίσχυση της Χρυσής Αυγής, η οποία αυτήν την στιγμή βρίσκεται τρίτη στις δημοσκοπήσεις.
Ένα δημοψήφισμα μπορεί να είναι και προς το συμφέρον άλλων ευρωπαϊκών κρατών, εν μέρει για τους ίδιους λόγους. Επιπλέον όσοι είναι διστακτικοί στην παροχή επιπρόσθετης βοήθειας στην Ελλάδα δεν θέλουν να φαίνεται ότι σπρώχνουν την χώρα έξω από το ευρώ. Αν ο ελληνικό λαός θέλει εν τέλει να φύγει, πρέπει να αναλάβει την ευθύνη και να το κάνει.
Ένα δημοψήφισμα θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να υπάρξει ξεκάθαρη απάντηση. Αν αντίθετα ψήφιζαν υπέρ της παραμονής στο ευρώ, κανέναν κόμμα δεν θα είχε στο μέλλον κάποια δικαιολογία για να αποκλίνει από το συμφωνημένο πρόγραμμα.
Ο κίνδυνος μετάστασης, που ήταν ο βασικός λόγος για τον οποίο οι ηγέτες της ευρωζώνης αρνήθηκαν στον Γιώργιο Παπανδρέου την δυνατότητα να διεξάγει δημοψήφισμα το Δεκέμβριο του 2011 όταν ήταν πρωθυπουργός της Ελλάδας, θεωρείται ότι είναι περιορισμένος και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πιθανότατα θα έχει την πολιτική στήριξη για να κάνει ότι χρειάζεται ώστε να κρατήσει το σύστημα ζωντανό σε περίπτωση κρίσης.
Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι πότε πρέπει να διεξαχθεί ένα τέτοιο δημοψήφισμα. Τόσο οι ελληνικές, όσο και οι αρχές της ευρωζώνης φαίνεται πως θέλουν να επιταχύνουν τις εξελίξεις. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να δείξει στους ψηφοφόρους της πως έκανε ότι ήταν δυνατό για να τηρήσει τις προεκλογικές της υποσχέσεις, ενώ διαπραγματεύτηκε την καλύτερη δυνατή συμφωνία. Οι εταίροι της στην ευρωζώνη μπορεί να έχουν κάποιο συμφέρον να αφήσουν να υποχωρήσει ο ενθουσιασμός των Ελλήνων ψηφοφόρων για την πλατφόρμα του ΣΥΡΙΖΑ και να τους δώσουν το χρόνο να υπολογίσουν τους κινδύνους μιας εξόδου από το ευρώ.
Το γεγονός πως κάτι τέτοιο είναι προς το συμφέρον τόσο της Ελλάδας όσο και των άλλων κυβερνήσεων μπορεί να εξηγεί γατί οι διαπραγματεύσεις καθυστερούν τόσο πολύ και η διορία μετατίθεται διαρκώς.
Η στρατηγική αυτή, όμως, μπορεί να μην λαμβάνει υπόψη ορισμένους κρίσιμους παράγοντες. Πρώτον, όσο περισσότερο καθυστερεί μια συμφωνία, τόσο μεγαλύτερη η αβεβαιότητα και κατά συνέπεια οι αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα και στην απασχόληση. Τα στοιχεία του πρώτου τριμήνου δείχνουν ότι η χώρα έχει επιστρέψει σε ύφεση και οι προβλέψεις για την ανάπτυξη αναθεωρήθηκαν πολύ χαμηλότερα για το 2015.
Δεύτερον, μια προκήρυξη δημοψηφίσματος πιθανότατα θα επιτάχυνε τις εκροές τραπεζικών καταθέσεων, από φόβο πως ένα αποτέλεσμα θα οδηγούσε σε έξοδο. Πιθανότατα θα έπρεπε να επιβληθούν κεφαλαιακοί έλεγχοι, με περαιτέρω αρνητικές επιπτώσεις στο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον.
Τέλος, η εμπειρία δείχνει ότι οι ψηφοφόροι σε ένα δημοψήφισμα λαμβάνουν υπόψη πολλά ζητήματα, συχνά άσχετα με το βασικό ερώτημα.
Η κίνηση των πολιτικών να μεταθέσουν αποφάσεις κλειδιά σε ένα δημοψήφισμα θεωρείται συχνά ως μια ύψιστη δημοκρατική πράξη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, απλά αποκαλύπτει τις αδυναμίες τους.
*Ο Lorenzo Bini Smaghi είναι πρώην μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ και σήμερα είναι επισκέπτης καθηγητής στο Harvard.
Γιατί είναι κακή ιδέα το δημοψήφισμα στην Ελλάδα
Το ενδεχόμενο να διενεργήσει η Ελλάδα δημοψήφισμα γίνεται όλο και πιο πιθανό. Ο ελληνικός λαός δεν θα κληθεί να κρίνει μόνο το πρόγραμμα προσαρμογής που διαπραγματεύεται η κυβέρνηση με τους θεσμούς, μέχρι πρόσφατα γνωστών ως τρόικα, αλλά και την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη.
Αν και ένα δημοψήφισμα ενέχει ρίσκα, στο στάδιο αυτό φαίνεται να είναι προς το συμφέρον των περισσότερων εμπλεκόμενων μερών.
Είναι προς το συμφέρον της ελληνικής κυβέρνησης και ειδικότερα του πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, ως ένας τρόπος για να συγκρατήσει τα ακραία ρεύματα στον κυβερνητικό συνασπισμό, από τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία του ΣΥΡΙΖΑ ως τους Ανεξάρτητους Έλληνες του υπουργού Άμυνας, Πάνου Καμένου. Και οι δύο είναι πολύ διστακτικοί στην επίτευξη μιας συμφωνίας με τις άλλες χώρες της ευρωζώνης και είναι διατεθειμένοι να αποδεχτούν ως συνέπεια μια έξοδο από το ευρώ.
Με την διενέργεια δημοψηφίσματος, η επιθυμία που έχουν εκφράσει μέχρι σήμερα οι Έλληνες πολίτες για παραμονή στο ενιαίο νόμισμα θα υπερισχύσει έναντι των κομματικών διαφορών. Η εναλλακτική θα ήταν να προκηρυχτούν και πάλι εκλογές, αλλά αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ – που ανέβηκε στην εξουσία μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου – και σε ενίσχυση της Χρυσής Αυγής, η οποία αυτήν την στιγμή βρίσκεται τρίτη στις δημοσκοπήσεις.
Ένα δημοψήφισμα μπορεί να είναι και προς το συμφέρον άλλων ευρωπαϊκών κρατών, εν μέρει για τους ίδιους λόγους. Επιπλέον όσοι είναι διστακτικοί στην παροχή επιπρόσθετης βοήθειας στην Ελλάδα δεν θέλουν να φαίνεται ότι σπρώχνουν την χώρα έξω από το ευρώ. Αν ο ελληνικό λαός θέλει εν τέλει να φύγει, πρέπει να αναλάβει την ευθύνη και να το κάνει.
Ένα δημοψήφισμα θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να υπάρξει ξεκάθαρη απάντηση. Αν αντίθετα ψήφιζαν υπέρ της παραμονής στο ευρώ, κανέναν κόμμα δεν θα είχε στο μέλλον κάποια δικαιολογία για να αποκλίνει από το συμφωνημένο πρόγραμμα.
Ο κίνδυνος μετάστασης, που ήταν ο βασικός λόγος για τον οποίο οι ηγέτες της ευρωζώνης αρνήθηκαν στον Γιώργιο Παπανδρέου την δυνατότητα να διεξάγει δημοψήφισμα το Δεκέμβριο του 2011 όταν ήταν πρωθυπουργός της Ελλάδας, θεωρείται ότι είναι περιορισμένος και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πιθανότατα θα έχει την πολιτική στήριξη για να κάνει ότι χρειάζεται ώστε να κρατήσει το σύστημα ζωντανό σε περίπτωση κρίσης.
Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι πότε πρέπει να διεξαχθεί ένα τέτοιο δημοψήφισμα. Τόσο οι ελληνικές, όσο και οι αρχές της ευρωζώνης φαίνεται πως θέλουν να επιταχύνουν τις εξελίξεις. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να δείξει στους ψηφοφόρους της πως έκανε ότι ήταν δυνατό για να τηρήσει τις προεκλογικές της υποσχέσεις, ενώ διαπραγματεύτηκε την καλύτερη δυνατή συμφωνία. Οι εταίροι της στην ευρωζώνη μπορεί να έχουν κάποιο συμφέρον να αφήσουν να υποχωρήσει ο ενθουσιασμός των Ελλήνων ψηφοφόρων για την πλατφόρμα του ΣΥΡΙΖΑ και να τους δώσουν το χρόνο να υπολογίσουν τους κινδύνους μιας εξόδου από το ευρώ.
Το γεγονός πως κάτι τέτοιο είναι προς το συμφέρον τόσο της Ελλάδας όσο και των άλλων κυβερνήσεων μπορεί να εξηγεί γατί οι διαπραγματεύσεις καθυστερούν τόσο πολύ και η διορία μετατίθεται διαρκώς.
Η στρατηγική αυτή, όμως, μπορεί να μην λαμβάνει υπόψη ορισμένους κρίσιμους παράγοντες. Πρώτον, όσο περισσότερο καθυστερεί μια συμφωνία, τόσο μεγαλύτερη η αβεβαιότητα και κατά συνέπεια οι αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα και στην απασχόληση. Τα στοιχεία του πρώτου τριμήνου δείχνουν ότι η χώρα έχει επιστρέψει σε ύφεση και οι προβλέψεις για την ανάπτυξη αναθεωρήθηκαν πολύ χαμηλότερα για το 2015.
Δεύτερον, μια προκήρυξη δημοψηφίσματος πιθανότατα θα επιτάχυνε τις εκροές τραπεζικών καταθέσεων, από φόβο πως ένα αποτέλεσμα θα οδηγούσε σε έξοδο. Πιθανότατα θα έπρεπε να επιβληθούν κεφαλαιακοί έλεγχοι, με περαιτέρω αρνητικές επιπτώσεις στο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον.
Τέλος, η εμπειρία δείχνει ότι οι ψηφοφόροι σε ένα δημοψήφισμα λαμβάνουν υπόψη πολλά ζητήματα, συχνά άσχετα με το βασικό ερώτημα.
Η κίνηση των πολιτικών να μεταθέσουν αποφάσεις κλειδιά σε ένα δημοψήφισμα θεωρείται συχνά ως μια ύψιστη δημοκρατική πράξη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, απλά αποκαλύπτει τις αδυναμίες τους.
*Ο Lorenzo Bini Smaghi είναι πρώην μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ και σήμερα είναι επισκέπτης καθηγητής στο Harvard.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου